We hebben ons ontbijt net achter de kiezen. Andre en ik nuttigen ons eigen dagelijks vers gebakken brood en een gebakken of gekookt eitje standaard rond kwart voor acht, aan de buitentafel op onze veranda. Altijd met een vers bakkie koffie erbij want we zijn echte koffieleuten.

Dit volgt stipt na ons ochtendoverleg op school. Iedere werkdag om half acht zitten we met het managementteam (Edmond , Collate, Andre en ik) in dit ochtendoverleg de dag voor te bereiden. We bespreken wat er gisteren is gebeurd, wat moet vandaag of morgen gedaan worden, wat heeft prioriteit en wie doet wat. Wij noemen dat een ‘dagstart’.

Dit doen we eigenlijk al vanaf het begin en zo hebben we allemaal ons ritme. Ritme en structuur geven een mens houvast.

Binnen deze structuren liggen ook verschillende gewoonten en gebruiken verscholen. En het zal geen verrassing zijn dat wij dagelijks ervaren dat er vele per cultuur verschillen.

Waar het voor ons heel vriendelijk is om mensen die een maaltijd nuttigen, ‘ smakelijk eten’ te wensen (makourya makora), kijken ze ons hier hoogst verbaasd aan en beginnen te lachen. Soms zelfs met een lichte spot. In het begin dacht ik dat hun pret kwam omdat men het grappig vond dat we dit in het Timbuka (streektaal) konden zeggen. Maar sinds kort weet ik dat zoiets hier eigenlijk heel ongebruikelijk is om te zeggen. In Malawi is het juist beleefd om iemand die langsloopt uit te nodigen voor de maaltijd. Je maaltijd te delen. En men zegt dan uitnodigend ‘Karibu?’  wat zoveel betekent als ‘eet je mee?’. En dat terwijl voedsel hier zo schaars is…….

Eten heeft hier sowieso een heel andere dimensie dan dat wij gewend zijn.

Worden we uitgenodigd om een voetbalwedstrijd bij te wonen om 3 uur ’s middags, voelden we ons opgelaten doordat daar ook een maaltijd bij één van de spelers thuis bij hoorde. Wij voelden ons hoogst ongemakkelijk in die situatie. Terwijl zij juist vanuit eerbied handelen. Maar ook hier is samen delen belangrijker dan eigen bezit. Puur vanuit respect en gewoonte in dit land. ‘ Lands wijs, lands eer.

Andersom gingen wij meerdere keren de mist in tijdens een vergadering.

Bijvoorbeeld tijdens een overleg met alle stakeholders over de bouw op de lagere school, waar FloJa één van de belangrijke partijen is. Ook al is het niet op ons terrein, de gewoonte is dat wanneer jij initiatief neemt om een groep mensen bij elkaar te krijgen, je ook een kleine snack en een frisje regelt.

Dat vinden wij dan weer bijzonder en vaak zonde van het geld, hahaaha…! Wat ongenuanceerd denk ik wel eens: “Waarom moeten wij dat doen? Ga lekker thuis eten of neem zelf iets mee…”

Ai…Ja mensen, nu val ik door de mand, sorry! 😉

Zo verzorg je ook ontbijt en/of lunch wanneer iemand een klus bij je komt doen. Dat zijn heel vanzelfsprekende, ongeschreven regels hier. En handel je daar niet naar, dan wordt dat je zeker niet in dank afgenomen. Maar wat als je dat niet weet, zoals wij in het begin…..?

We moeten er allebei erg om lachen hoe anders dat hier werkt. Gelukkig kennen we inmiddels de meeste gebruiken wel. Een van onze dorpsoudsten, mister Kabenga, heeft op eigen initiatief de rol van leraar op zich genomen. Hij corrigeert ons regelmatig met een knipoog in hoe het hoort. We grappen er samen wel een beetje om, maar knopen zijn advies in onze oren en volgen het zo respectvol mogelijk op.

In een groep begroet je altijd als eerste de hoogste in status. Je mag ook pas groeten wanneer die persoon zit. Tot die tijd wacht je beleefd en rustig je moment af.

Dan stap je naar de persoon toe. Uit respect buig je licht door je knieën of kniel je, leg je je linkerhand op je rechter onderarm, waarna je de hand van de ander niet al te ferm vastpakt. Soms een paar keer afgewisseld tussen handdruk en een gezamenlijke vuist en weer terug.

Wie welke status heeft, kan wel per moment verschillen. Dat maakt het voor ons soms verwarrend. Maar alleen al omdat we het proberen goed te doen, wordt een vergissing ons meestal vergeven. Vaak is leeftijd een criterium maar ook functie of maatschappelijk rol kan van invloed zijn. Vooral dorpsoudsten en ook wij als blanken hebben een andere status.

Wanneer mensen zich voorstellen tijdens een vergadering wordt er vaak geklapt. Maar zodra de dorpsoudsten zich laten (!) voorstellen is dit klappen ineens in een heel ander, langzamer ritme.

Mensen met een hogere status krijgen (indien beschikbaar) een stoel of iets anders om op te zitten. Al meerder malen ontdekte ik bij een huisbezoek aan één van onze kinderen, dat de moeder zich naar binnen haastte om mij iets zitbaars als een krukje of een mat aan te kunnen bieden.

Bij gelijke status hebben mannen wel weer voorrang op vrouwen. Dat is dan weer een beetje jammer.  Maar al ben ik vrijgevochten en geëmancipeerd dan zet ik toch mijn trots opzij en schik me in de cultuur.

Want, legde iemand me uit, het is ook een eer. Om bijvoorbeeld spullen voor je te dragen. En al voelen wij ons daar erg ongemakkelijk bij, wat wellicht een overblijfsel is van schaamte door onze rol gedurende de slaventijd, we laten het gebeuren om te voorkomen dat ze voor schut staan in hun eigen cultuur. Gelukkig zijn de mensen op FloJa van ons gewend dat we zelf onze spullen dragen en net zo hard meewerken als iedereen.

In WhatsApp en mobiele communicatie zien we ook grappige verschillen. Waar wij ‘smileys’ en tekstueel ‘hahahhaa’ gebruiken om onze pret uit te drukken, doen zij dit in een soort grinniken ‘kkkkkkkkkkk…’

Als men je groet, vragen ze direct hoe je partner het maakt en of alles goed gaat in je woonplaats. En weer heel herkenbaar wordt er ook hier, vaak geklaagd over het weer. Dat het vandaag echt verschrikkelijk warm is en of het wel voldoende regent voor een goede maisoogst.

Men roeit hier met de riemen die ze hebben. Dat heeft vele voordelen en levert voor ons weer heel komische en verrassende situaties op.

Zo reed André afgelopen maand een gat in de band van onze Toyota Hillux.

Een hardware shop in Karonga had naast zijn winkel een partij staalkabels liggen. Heel gebruikelijk. Alleen lag deze partij wel heel nonchalant en royaal uitgespreid op het pad. De kabels hebben scherpe randen en bij het keren van de auto, raakte André de kabels. Eén kabel prikte door het rubber alsof het vloeipapier was.

Nu moet je weten dat onze auto onze life-line is. Voor ons is dit vervoersmiddel belangrijk om direct te kunnen handelen in noodsituaties en dus moet de auto altijd in goede conditie zijn.

Uiteraard hebben we een reserveband die voor even voldoet. Maar deze is van mindere kwaliteit en wijkt af van de andere banden. Dus hadden we met spoed een nieuwe band nodig terwijl de meest dichtstbijzijnde leverancier 3 uur rijden hier vandaan zit.

Een beetje gedoe. Maar voor handige Harry -André- is het een sport om zulke problemen op te lossen.

André heeft de Kwik-Fit (ja die bestaat echt!) in Mzuzu gebeld en telefonisch een nieuwe band besteld. Er wordt natuurlijk niets geleverd voordat er geld is overgemaakt en dus heeft André via een soort “mobiel geld” de band betaald. Daarna werd er door een medewerker van de Kwik-Fit een minibusje geregeld.

Minibusjes zijn hier het openbaar vervoer. Ze rijden af en aan, bommetje vol met mensen. En de lokale mensen benutten deze ritjes ook vaak om hun goederen te laten vervoeren.

Als je dit met de chauffeur regelt kan het minibusje fungeren als een soort bezorgservice. Je pakketje wordt afgegeven aan de chauffeur en contactgegevens worden via SMS uitgewisseld. De bezorgkosten worden, afhankelijk van hoe groot iets is, bij het afleveren rechtstreeks betaald aan de chauffeur van de minibus. In dit geval kostte het een halve zitplaats (2,5 euro) om de band, 200 km verderop in ons dorp Ngara af te laten leveren.

Maar het is dan wel de bedoeling dat je tegen de tijd dat de band aankomt (3 uur na de bestelling) langs de weg wacht om de band in ontvangst te nemen.

Vaak belt de chauffeur vooraf even om aan te geven dat hij er bijna is. Maar er kwam geen telefoontje…. Andre wachtte langs de weg bij de ingang van een winkeltje waar op tv een voetbalwedstrijd werd getoond. Dat lijkt dan weer universeel, de combinatie van voetbal en mannen…… 😉  want deze plek zat bomvol opgewonden mannelijke supporters en Andre was nogal afgeleid (de meeste mensen hebben geen tv en overigens ook geen elektra thuis).

Om een lang verhaal korter te maken. Het busje stopte, vond geen blanke man, sprak een Malawiaan aan en vroeg of hij FloJa kende. De betreffende buurman heeft met omwonenden geld bij elkaar gesprokkeld om de 2,5 euro aan transportkosten voor te kunnen schieten. En zo werd de band aan de buurman overhandigd. In het volste vertrouwen dat die bij FloJa terecht zou komen. En ondertussen had Andre geen flauw vermoeden van wat zich een paar meter verderop afspeelde. Uiteindelijk is de band overgedragen aan een toevallig passerende FloJa medewerker, die de band 300 meter naar beneden rollend, aan de rand van het Malawi meer, bij mij op de veranda aflevert.

Voor de mensen hier is dit heel gewoon. Zo doen ze dat. En zoiets intrigeert mij dan. Met weinig middelen is men zo behulpzaam en het regelt zich uiteindelijk allemaal vanzelf.

Zo zijn er talrijke mooie voorbeelden. Nou vooruit, nog eentje dan…..

Ongeveer 2,5 kilometer van FloJa zit een bakkerijtje. Een coöperatie van 32 heel gedreven en hardwerkende vrouwen. Wij vinden dit een prachtig initiatief van lokale mensen die op een eerlijke manier hun geld willen verdienen. Het is een piepklein en eenvoudig bakkerijtje met minimale middelen. Maar om dit initiatief te belonen kopen André en ik zo nu en dan een brood of een paar bolletjes. Dit keer waren bij aankomst in de bakkerij de bolletjes uitverkocht en bestelde André 12 bolletjes (voor in de vriezer). Hij beloofde ze aan het eind van de middag op te halen.

Maar de dag verliep totaal anders en we zijn de bakker en de bolletjes totaal vergeten.

Tot onze verbazing stond de volgende dag bij het ochtendgloren de bakker in eigen persoon  voor onze neus…..met 12 broden!

Zo lief dat ze helemaal hier heengelopen was om ons brood te bezorgen. Uiteraard zou het voor de bakker wellicht een financieel fiasco zijn geworden als we de broodjes niet hadden afgenomen, maar desalniettemin was de service bijzonder attent.

De grap was wel dat dit alles gebaseerd was op een wat ongelukkig misverstand. Want we hadden geen 12 broden besteld, maar slechts 12 bolletjes.

Ach.. vandaag kon ons personeel dit misverstand zeker waarderen. Want nu bestond hun ontbijt een keer uit vers gebakken brood in plaats van de toch ietwat droge Afrikaanse maiscake.

We staan vrijwel iedere dag voor bijzondere verrassingen en ongebruikelijke gebeurtenissen. De verschillen tussen de gewoonten en gebruiken van Malawi en de westerse cultuur leveren soms een frons maar nog vaker een glimlach op. En het is altijd weer een leerzame ervaring.

PS: Vanaf begin april tot half mei zijn Andre en ik weer een paar weken in Nederland om bij te tanken en onze vrienden, familie én onze trouwe FloJa sponsors en vrijwilligers te ontmoeten. Geen blog dus in die weken.

Maar als jullie gelegenheid hebben ontmoeten we jullie heel graag op één van de twee Meet&Greet’s.

Blok gewoon alvast je agenda voor zondagmiddag 8 april in Drunen (in de Smidse) of op vrijdagavond 20 april in Alkmaar (in Het Gulden Vlies).

Meer informatie over de Meet&Greet’s volgt zo spoedig mogelijk via de website en Facebook.