Samen leven, samen vieren

The newsposts are originally written in Dutch, translation is done by Google translate. Please click on the flag if translation didn’t occur automaticly.

In mijn hoofd is het stil en ik stel me ongerepte winterwitte velden voor met een helder fris zonnetje.

Grappig eigenlijk dat je in sommige situaties als vanzelf terug grijpt naar sprekende beelden uit je verleden. Beelden van troost of beelden van rust. Momenten die ik me herinner uit Nederland die een intens gevoel van kalmte en tevredenheid oproepen. Die, zeldzame, witte winterdagen al lopend in de duinen van Bergen (Noord Holland) en de koude van de winter doet mijn tenen bevriezen en mijn wangen kleuren roze.

In deze sfeer glijden mijn vingers over de toetsen. En terwijl ik mijn blog schrijf, blik ik terug op drukke maar vooral intense en dankbare weken.

Begin januari, de jaarwisseling is nog maar net achter de rug, gaat in Malawi de telefoon. Ik hoor aan Andre’ s stem en aan de manier waarop hij reageert, dat er iets ingrijpends is gebeurd. Broer Jos vertelt André dat hun moeder met spoed is opgenomen in het ziekenhuis. En amper een paar uur later komt al het bericht dat ze is overleden.

En daar zitten we dan in het verre Afrika. Heel even overvalt ons een gevoel van machteloosheid. Natuurlijk wisten we dat zoiets zou kunnen gebeuren en houd je daar in je hoofd rekening mee. Maar als het dan toch zover komt, wordt de afstand Nederland – Afrika ineens drukkend voelbaar.

Stil en in gedachten verzonken zitten we naast elkaar op de bank in ons Afrikaanse huis. Buiten is het allang donker. De stem van Kamahl zingt ‘the Elephant Song’, een nummer wat André’s moeder mooi vond en wat haar voor ons typeert. Met de traan op André’s wang sijpelt ook het besef van eindigheid een beetje binnen….

We praten samen, halen herinneringen op tot laat in de nacht en gaan daarna over tot actie. Handelen helpt ons uit het gevoel van machteloze stilte. Er moet van alles geregeld worden, want we willen naar Nederland!

In ijltempo regelen we 2 vliegtickets en zorgen we dat we FloJa met een gerust hart en in goede handen achter kunnen laten. Tussendoor skyped André met zijn familie en de begrafenisondernemer over de rouwkaart en afscheidsceremonie. In één dag rijden we naar Lilongwe en ’s avonds vliegen we al, waardoor we binnen vier dagen in Nederland zijn. Onderweg in de auto en op het vliegveld appen we tussen de bedrijven door met familie in Nederland. Over foto’s, muziekkeuzes en rouwbloemen.

Hijgerig bijna, doen en regelen we van alles en onze zintuigen staan op scherp. Hebben we overal aan gedacht….missen we niets?

Hoe komt het toch dat die vaart in alles, ons direct weer grijpt en meesleept in een soort maalstroom.

Als we, de dag voor vertrek naar Nederland, ons Malawiaans management Edmond en Collate vertellen over het overlijden, valt ineens hun reactie sterk op. Er is oprechte schrik van hun zijde. Het wordt zeker 2 minuten stil en dan komen er in de leegte van de stilte, prachtige oprechte woorden van Edmond die zijn deelneming betuigd. Het raakt ons beiden diep hoe betrokken hij het moment benut en echt STIL staat bij wat er is gebeurd.

In Nederland komen we in een warm bad van lieve familieleden en vrienden. In een speech beschrijven we beiden onze warme herinneringen aan onze liefdevolle (schoon)moeder. Ze is 94 geworden en was tot het eind blij. Haar overlijden is voor ons als de cirkel van het leven en er is vooral berusting. En grote dankbaarheid om wie ze was en de rol die ze in ons leven had.

We zijn blij dat we naar Nederland zijn gegaan om afscheid te nemen. Ondanks dat whatsapp, skype en andere media de afstand gevoelsmatig kleiner maken, dringt het verlies ook op emotioneel niveau beter tot ons door nu we er ‘bij’ zijn. Anders blijft het een soort verstandelijk weten. Maar we beseffen dat het letterlijk SAMEN delen met familie en vrienden, voor een belangrijk deel bijdraagt aan de verwerking.

Eenmaal terug in Malawi worden we twee weken lang, overvallen door het oprechte medeleven uit de omgeving hier.

Eston Bongolo (onze Malawiaanse huisvriend) komt speciaal voor de gelegenheid op bezoek. Hij gaat zitten, valt enkele momenten stil en dan stopt hij ons, weg gemoffeld in een dichtgeknepen vuist, wat geld toe. “Zoals dat hoort in onze cultuur’ zegt hij…..

Vlak voordat de nacht invalt en wij vermoeid van de reis, weer in ons eigen bedje liggen, komen onze twee nachtwakers Steven en Makumbo naar ons huis. Ze gaan zitten op de rotsblokken vlak voor de ingang. Het wordt voor ons blanken onwennig stil….

“Bwana” zegt Steven dan, “we’re so sorry for your loss. Really really sorry…..”

En terwijl hij onze hand pakt, ligt zijn linkerhand gekruist op de biceps van zijn rechterarm. Beide mannen buigen, knielen diep en schudden met gebogen hoofd onze hand.

Bij het krieken van de dag komt ook onze leraar Samuel, op zijn vrije zaterdag, op vergelijkbare wijze zijn steun betuigen. Hoofdschuddend herhaalt hij hoe erg hij het voor ons vindt….

4 Dagen zijn we thuis, wanneer onze dorpsoudste meneer Kabwenga met zijn gevolg op bezoek komt. Ceremonieel gaat iedereen zonder iets te zeggen of te groeten eerst zitten, ook wij. Met de handen in de schoot en zonder woorden. André en ik bewegen ongemakkelijk en aftastend mee. Eerst volgt een gebed en dan praat de chief.
Namens alle 5 andere chiefs en assistent chiefs condoleert hij ons. De mannen en vrouwen buigen licht door de knieën en stappen naar ons toe, weer worden handen geschud. Ons wordt verzocht te gaan staan en we krijgen allebei een kleurrijke paars gele doek, een chitenge, om ons middel geknoopt. Dan overhandigen ze ons een grote bak mais en krijgt André, ook weer met gesloten vuist, namens de dorpsoudsten 3000 Malawi Kwatcha (ongeveer 3 euro) toegestopt. Het ontroert ons. Helemaal omdat we weten dat men hier weinig geld heeft. Voor alles nemen ze hun tijd en het gebeurt met zorgzame aandacht.

Deze aandacht valt ons de periode daarna nog een paar keer ten deel. Het hele lerarenteam schuift op onze veranda en neemt plaats op de grond. Onze buurman Gaston, die ook een kleuterschool heeft, komt samen met een medewerker. Ook zij nemen in alle rust de tijd om hun steun te betuigen. En zelfs onze nachtwaker Airman van 76 jaar, komt speciaal langs en spreekt ons geknield vanaf de grond, meelevend troostende woorden toe.

André en ik weten niet zo goed raad met die stiltes en aandacht. We neigen een beetje tot ratelen. Het vullen van de stilte met gebrabbel, dat ma toch al 94 was, hoe snel het is gegaan. Dat aan alles een einde komt en sterven bij het leven hoort….

Alles overziend vinden we deze vorm van samen delen en doorleven, die typerend in de Malawiaanse cultuur verankerd zit, toch wel erg mooi. Het komt echt bij ons binnen. Misschien wel meer dan we allebei durven toegeven of gewend zijn.

Waar we in Nederland soms ervaren dat rouwen maar korte tijd en onder bepaalde voorwaarden mag, wordt hier in Malawi echt de tijd genomen en aandacht gegeven. Zowel bij het begraven op zich als ook na die tijd.

En hoewel wij sterven op een bepaalde manier ook echt bij het leven vinden horen, gaan we misschien toch iets te snel voorbij aan wat een verlies werkelijk betekent.

Ik beken: begrafenissen in Malawi hebben zeker ook een minder efficiënte kant, maar de sociale betrokkenheid raakt ons en vinden we (soms ongemakkelijk 😉 ) én mooi.

Goed, over tot de orde van de dag!!! …. Hahaha zoals ik al zei, 2 pagina’s beschrijvende rouwverwerking is meer dan genoeg…

Laten we het leven vieren! En zeker nieuw leven op FloJa.

Ons varken genaamd Zo, van Zus&Zo (zie ook ons blog ‘Vervoering’) is tijdens onze afwezigheid bevallen van 6 schattige biggetjes.

Het is hier regentijd en het buitenhok ligt vol water. Het water komt met bakken tegelijk, kletterend naar beneden. De grond kan de stroom water amper absorberen. Gevolg is dat de grond met de varkensuitwerpselen behoorlijk is gaat stinken. Zeker als de wind onze kant op staat. Maar ja, dat hoort een beetje bij het boerenleven hier.

Moeder Zo laat haar kroost, met die hoosbuien gelukkig niet naar buiten gaan. De biggen mogen nog een paar weekjes bij moeders blijven en als het zogen voorbij is gaan ze in de verkoop. Dat zijn weer inkomsten voor FloJa. Hoppa…’t leven gaat door!

Er is de afgelopen periode ook met het dorp keihard gebouwd aan de 2 klaslokalen van de lagere school. Dit is onderdeel van het 5 jarenplan om de Ngara lagere school te verbeteren. In 4 maanden tijd is een prachtig gebouw neergezet waar we met z’n allen super trots op zijn. Komende week zullen we het lokaal feestelijk openen en ergens eind februari kunnen we door met de bouw van het volgende onderdeel (zie voor meer foto’s en de voortgang https://ngaraprimaryschool.org/ )

En… in januari zijn we op FloJa gestart met het uitbundig vieren van kinderverjaardagen. Zo vanzelfsprekend als we dat in Nederland vinden, zo verbaasd en verlegen reageren de kinderen hier als ze jarig zijn. Veel mensen weten zelfs niet welke dag ze geboren zijn en vaak is er geen geld om iets te vieren. Dus voeren we een vrij ongewoon gebruik in.

Ook al is het misschien een beetje ‘westers’, we willen symbolisch het moment benutten om de kinderen een gevoel van exclusiviteit te geven. En dat kan ook zonder hoge kosten te maken.

Iedere klas heeft zijn eigen speciale ‘verjaardags-kussen’. Een vrolijk gekleurd kussentje met een lief beertje of vrolijk spookje. Het jarige kind mag hier de hele dag op zitten. Ook tijdens ontbijt en lunch, als alle anderen op de grond zitten.

In het kantoor bij Edmond, hangen 10 verschillende prachtige kralenkettingen aan een rekje op kindhoogte. De jarige job mag er één uitkiezen en die de hele dag dragen.

Vandaag is Iness Mhango 5 jaar geworden. Ze zit wat verlegen op haar stoeltje mét het zachte berenkussen, terwijl haar klasgenootjes zingend en swingend om haar heen dansen. Zoveel aandacht is ze niet gewend. Toch zie ik haar ogen glimmen. De dansende klasgenootjes kriebelen haar plagend in haar nek en raken haar ketting voorzichtig aan.

Als de schooldag ten einde is, pakt meester Samuel haar bij de hand. Samen brengen ze de kralenketting terug naar het kantoor.

En dan komt misschien wel het móóiste moment van de dag. Ze krijgt van Meneer Edmond een knalrode ballon aan een touwtje. Haar vriendjes en vriendinnetjes duwen elkaar opzij en verdringen zich om haar heen. Zij willen ook zo’n ballon!! Maar meester Samuel zegt dat vandaag alleen zij een ballon krijgt omdat ze jarig is. De ballon mag ze thuis aan pappa en mamma laten zien.

Ze klemt het draadje van de ballon stevig in haar knuisje, goed vasthouden…….wat een feest om jarig te zijn!

Deel dit bericht:

15 thoughts on “Samen leven, samen vieren”

  1. Beste Mensen Sneeuw sneeuw ik dacht wat is dat nou weer ook al in Malawi sneeuw en witte velden , maar nee het was weer het boeiende en mooie verhaal van Paulien waardoor wij weer op de hoogte zijn van alles wat er bij jullie gaande is. genoten hebben we weer maar ook gelezen dat droefheid ook aan jullie deur niet voorbij is gegaan .
    Paulien en Andre veel succes met alles en natuurlijk veel lieve groetjes uit Drunen .
    Rien en Jeanne

  2. Lieve Paulien en André, heel veel sterkte met het grote verlies van je (schoon)moeder.
    Wat heb je dat allemaal weer wonderschoon beschreven. Een emotionele achtbaan moet dit voor jullie zijn, zo van de ene in de andere wereld en weer terug.
    Mooie herinnering: Mijn ouders kenden de ouders van André van vroeger. Mijn moeder heeft, toen de dames al op leeftijd en alleen waren, samen fietstochtjes gemaakt. Ik heb haar niet goed gekend maar Ik zie haar zo voor me: een kortdate, sterke vrouw.
    Liefs, Lot

  3. Hoi André en Paulien,
    Wat hebben jullie het overlijden van Ma en jullie gevoelens daarbij mooi verwoord.
    Mooi hoe de mensen daar met jullie meeleven op hun eigen manier. Fijn dat de kinderen een dag in het jaar speciaal mogen zijn.
    Liefs Ron en Marja

  4. Gecondoleerd lieverds. Wat heftig en tegelijkertijd bijzonder. Nix relativeren.
    Een mooi initiatief voor de jarige kinderen! Geniet van de opening van de klaslokalen! Knuf Tal.

  5. Lieve Paulien en André,

    gecondoleerd met het verlies van jullie (schoon)moeder. Fijn dat jullie er even bij konden zijn

  6. Wat een mooie blog. In de eerste plaats het hartverwarmend verslag over het overleden van André z’n moeder. Maar ook het ingestelde ritueel van een verjaardag vind ik geweldig. Wat lief dat een kindje één dag per jaar in de belangstelling staat en dat zij/hij op zulke mooie kussens mag zitten. En als klapper een ballon mee naar huis mag nemen. Een superlief idee.!

  7. Hallo Andre en Pien,
    Gecondoleerd met het overlijden van jullie moeder en schoonmoeder ,veel sterkte en succes voor de toekomst.
    Hartelijke groet , Rita en Cor Mooij

  8. Hoi Paulien en André, gecondoleerd met het verlies van jullie (schoon)moeder. En Pien, wat heb je dit weer prachtig verwoord, ik zie het voor me en word er warm van binnen van!
    Dikke X Yvonne

  9. Wederom ben ik tot tranen geroerd Paulien en André.
    Heel blij voor jullie ben ik dat jullie samen het grote verlies hebben kunnen delen en dat nu nog doen, mede met alle bewoners van jullie omgeving in Ngara.
    Paulien het is echt prachtig hoe jij alles kunt verwoorden en tot ieders gevoelsleven weet door te dringen.
    Jouw toekomstige baan is al ingevuld ( stel dat jullie nog eens naar Nederland terugkeren).
    Veel liefs van mij, dikke knuffels voor de honden en een poot van Max aan jullie,
    lieve groet van Brigitte Baekers

  10. Lieve Pien en André, gecondoleerd met jullie mam, wat gebeurt er inderdaad veel in een mensenleven. Mooi om jullie blog te lezen en de cultuurverschillen zo mee te krijgen.

    Liefs uit Alkmaar van John en mij xx

Comments are closed.

Aanmelden voor de nieuwsbrief?
Klik hier om naar de aanmeldpagina te gaan.
Recent Comments
FloJa Malawi